Cả trăm hecta đất được thu hồi với danh nghĩa là đất tái định cư cho người dân có đất bị thu hồi trong dự án xây dựng Khu Đô thị mới Thủ Thiêm (KĐTMTT) thế nhưng thực tế, quỹ đất này bằng nhiều con đường khác nhau lần hồi rơi vào tay doanh nghiệp, bị biến thành đất xây dựng các dự án nhà ở thương mại.
Xào qua xáo lại, đất tái định cư thành chung cư thương mại
Tháng 9/2002, ông Vũ Hùng Việt – Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh ký ban hành Quyết định số 3617/QĐ-UB thu hồi 902.607m2 (90,2ha) đất trên địa phường An Phú, quận 2. Trong quyết định nêu rõ là để xây dựng khu tái định cư phục vụ bồi thường giải phóng mặt bằng KĐTMTT (sau này khu này được gọi là Khu Nam Rạch Chiếc).
Ngày 21/2/2009, ông Nguyễn Thành Tài – phó chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh đã ký Quyết định 684/QĐ-UBND phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị tỷ lệ 1/2000 Khu dân cư Nam Rạch Chiếc, phường An Phú. Theo đó, Khu Nam Rạch Chiếc 90,26ha phường An Phú dự kiến bố trí thành 03 dự án, trong đó khoảng 30ha giao cho Công ty Phát triển Quốc tế Thế kỷ 21 (Thế kỷ 21) để đầu tư xây dựng Khu dân cư cao tầng và du lịch – văn hóa – giải trí. Đổi lại, Công ty sẽ đầu tư xây dựng khu tái định cư 30,224ha (4.200 căn hộ) tại phường Bình Khánh.
Một phần khác của khu 90,2ha được giao cho Công ty Nam Rạch Chiếc. Trong phần đất giao cho công ty Nam Rạch Chiếc, có quy hoạch khu tái định cư gồm 5 block chung cư, với 2.302 căn hộ đã được phê duyệt quy hoạch 1/500.
Tháng 7/2017, UBND TP Hồ Chí Minh đã chấp thuận cho Công ty Nam Rạch Chiếc chuyển nhượng cho CTCP Dịch vụ và Xây dựng Địa ốc Đất Xanh, nay là CTCP Tập đoàn Đất Xanh toàn bộ 5 khối chung cư kể trên. Sau khi đổi chủ, dự án kể trên đã có một cái tên thương mại mới là Gem Riverside. Dự án Gem Riverside (4,3ha) là một phần trong tổng thể 90ha của khu tái định cư Nam Rạch Chiếc.
Đến thời điểm hiện nay, theo số liệu chúng tôi có được, gần như 2/3 diện tích của khu tái định cư này đã biến thành các dự án nhà ở thương mại (ít nhất là về mặt lý thuyết). Trên thực tế một số dự án nhà ở thương mại đã được triển khai nhưng rất may đã bị dừng lại sau khi có kết quả thanh tra của Thanh tra Chính phủ.
Quá trình biến hình của đất tái định cư
Theo điều tra của chúng tôi, khu đất 30,2ha, hiện nay là dự án The Water Bay của Công ty Cổ phần Phát triển Quốc tế Thế Kỷ 21 nằm trong 90ha đất được thu hồi với danh nghĩa xây dựng khu tái định cư cho người dân có đất bị thu hồi trong dự án xây dựng KĐTMTT.
Cụ thể, thực hiện công văn số 190/CP-NN ngày 22/2/2002 của Thủ tướng Chính phủ về việc thu hồi đất xây dựng KĐTMTT, trong đó cho phép UBND TP căn cứ vào Quyết định 367/TTg ngày 4/6/1996 của Thủ tướng Chính phủ để thu hồi khoảng 160ha để xây dựng các khu tái định phục vụ đền bù giải toả cho KĐTMTT, TP đã ban hành 4 quyết định thu hồi đất. Khu tái định cư 90ha phường An Phú, quyết định thu hồi đất số 3617/QĐ-UB ngày 9/4/2002 là một trong trong số các khu tái định được thu hồi đất theo chủ trương kể trên.
Sau khi thu hồi 90ha đất để làm tái định cư, TP đã lấy 30ha hoán đổi cho Công ty Cổ phần Phát triển Quốc tế Thể kỷ 21 để lấy 30,2ha đất tại phường Bình Khánh nhằm xây dựng 4.216 căn hộ tái định cư theo Quyết định số 2405/QĐ-UB ngày 31/5/2010 của UBND TP. Tiếp đó, TP lấy 30,2ha để thanh toán cho Công ty TNHH Nam Rạch Chiếc xây dựng 1.844 căn hộ tái định cư tại khu 17,3ha phường An Phú. 5,5ha sử dụng để đầu tư hạ tầng bố trí tái định cư gồm 392 nền nhà. 3,5ha bố trí cơ sở tôn giáo và hơn 21 ha giao cho UBND quận 2 quản lý.
Một khu đất khác có diện tích 11.175m2 thuộc phường An Phú cũng được thu hồi dưới danh nghĩa là thu hồi đất xây dựng khu tái định cư cho KĐTMTT. Hiện tại khu đất này đã được chuyển nhượng cho một doanh nghiệp bất động sản.
Trước đó, theo báo cáo của Công ty Thế kỷ 21, từ thời điểm bắt đầu thực hiện dự án hơn 4.000 căn hộ tái định cư tại khu dân cư 30,224 ha Bình Khánh đến nay, công ty này đã tự ứng vốn đầu tư vào dự án và vẫn chưa được thanh toán cũng như phê duyệt giá trị quyền sử dụng đất của 09 lô đất theo chủ trương tại Thông báo số 790/TB-VP ngày 19/10/2015 của UBND TP Hồ Chí Minh để công ty thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất, tiến hành đầu tư xây dựng và kinh doanh nhằm thu hồi vốn đầu tư.
Hồi giữa năm 2016, Công ty Thế kỷ 21 đã nộp hồ sơ xin chuyển đổi từ mục tiêu tái định cư sang nhà ở thương mại theo hướng dẫn của Sở Kế hoạch đầu tư và chỉ đạo của UBND TP Hồ Chí Minh tại văn bản số 3880/UBND-ĐT.
Ngày 17/1/2019, UBND TP đã có công văn số 54/UBND-ĐT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét cho phép chấp thuận thành phố được tiếp tục đàm phán với nhà đầu tư để không thực hiện việc thanh toán và mua lại quỹ nhà và nhà đầu tư được chỉ định tiếp tục phát triển dự án theo quy hoạch trên các lô đất mà nhà đầu tư đã xây dựng móng cọc và một khối chung cư với mục tiêu xây dựng nhà ở thương mại. Đồng thời UBND TP sẽ xác định giá trị quyền sử dụng đất theo giá trị thị trường phù hợp với mục đích sử dụng đất để thu tiền sử dụng đất của các khu đất này theo đúng quy định của pháp luật.
Vì vậy, có thể nói không phải ngẫu nhiên các dự án tại đây bị “đứng bánh” sau khi Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra việc thu hồi đất, sử dụng quỹ đất thu hồi để xây dựng KĐTMTT. Trong bối cảnh hàng ngàn hộ dân bị thu hồi đất trong KĐTMTT chưa có đất tái định cư thì việc biến quỹ đất tại định cư thành dự án nhà ở thương mại là việc khó có thể chấp nhận.
