Ý tưởng quy hoạch phát triển khu Đông TP.HCM thành một thành phố hiện đại với các chức năng mới như đô thị sáng tạo đã có từ lâu nhưng vẫn chưa được thông qua.
Bản đồ khu đô thị phía Đông TP.HCM (Tài liệu từ Sở Quy hoạch TP.HCM)
Mới đây, Ban chỉ đạo xây dựng đô thị sáng tạo, tương tác cao đã được thành lập để chuẩn bị cho việc hình thành Thành phố phía Đông TP.HCM. Nhiệm vụ của Ban chỉ đạo này là điều hành, chỉ đạo trực tiếp việc tổ chức thực hiện 8 nhóm hoạt động xây dựng đô thị sáng tạo, tương tác cao phía Đông TP.HCM.
Ý tưởng thành lập Thành phố phía Đông đã được TP.HCM trình lần đầu tiên trong Đề án chính quyền đô thị năm 2013 - thành lập 4 thành phố vệ tinh ở 4 hướng. Tuy nhiên, ý tưởng này không được trung ương chấp thuận.
Thành phố hiện đang gấp rút hoàn thành Đề án thí điểm mô hình chính quyền đô thị lần thứ hai, trong đó có việc tổ chức lại quận 2, 9, Thủ Đức thuộc Khu đô thị sáng tạo phía Đông theo hướng thành lập "thành phố thuộc TP.HCM" để trình trung ương trong quý 3/2020.
Theo định hướng của TP.HCM, Thành phố phía Đông dựa trên các trụ cột có sẵn là Khu đô thị mới Thủ Thiêm (quận 2), Khu Công nghệ cao (quận 9) và Đại học Quốc gia TP.HCM (quận Thủ Đức). Bên cạnh đó, khu Đông còn có các khu công nghiệp và khu chế xuất gồm Cát Lái, Bình Chiểu, Linh Trung 1 và Linh Trung 2. Diện tích dự kiến của Thành phố phía Đông là hơn 22.000ha với hơn 1,1 triệu dân.
Đánh giá về ý tưởng này, Bộ Xây dựng cho rằng "chưa có cơ sở pháp lý" bởi các vấn đề về việc thành lập thành phố trực thuộc thành phố chưa có trong Nghị quyết 54 của Quốc hội về thí điểm cơ chế chính sách đặc thù phát triển TP.HCM.
Ý tưởng thành lập khu đô thị sáng tạo tương tác cao phía đông được lãnh đạo TP HCM ấp ủ nhiều năm qua
Hơn nữa, định hướng của TP.HCM chưa nêu rõ khu vực dự kiến hình thành đô thị đã có quy hoạch chung đô thị, chương trình phát triển đô thị được nghiên cứu, trình phê duyệt hay chưa. Trong khi đó, quy hoạch chung TP.HCM được Thủ tướng duyệt tại Quyết định 24 chưa có nội dung định hướng này.
Như vậy, ý tưởng hình thành "thành phố trong thành phố" của TP.HCM lại thêm một lần bị "vướng".
Là người có nhiều năm làm công tác quy hoạch cho TP, ông Nguyễn Hoài Nam - Nguyên Phó giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc TP.HCM thừa nhận việc thành lập TP phía Đông là chưa có tiền lệ về chính trị và hành chính. Ông Nam cho rằng, muốn làm được điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như ý tưởng thiết kế phải tốt, đơn vị tư vấn chuyên nghiệp, chỉ đạo quyết liệt từ lãnh đạo TP và đặc biệt là phải thu hút được các nhà đầu tư tham gia.
Theo nguyên Phó kiến trúc sư trưởng TP.HCM, KTS-TS Võ Kim Cương, khu vực phía Đông TP.HCM có tiềm năng và điều kiện cần để lập thành phố nhưng muốn đủ phải có chiến lược quy hoạch tổng thể phát triển cho cả khu vực này, giải quyết trước bài toán về quy hoạch, giao thông sau đó sẽ thành lập bộ máy để lo từ vấn đề quy hoạch tới các nguồn tài chính, tổ chức đầu tư, thực hiện...
Các chuyên gia đầu ngành về quy hoạch bày tỏ quan điểm, việc lập TP trực thuộc sẽ tăng một bộ máy trung gian nữa với TP.HCM và trái với chủ trương sát nhập địa giới hành chính hiện nay của Nhà nước. Sẽ tăng thêm hàng ngàn biến chế cho TP mới, hàng ngàn tỷ đồng và hàng chục ngàn m2 đất sẽ sử dụng cho xây dựng các trụ sở trong khi hiệu quả kinh tế chưa rõ ràng là điều mạo hiểm.
"Kinh tế phát triển không phải làm cho quy mô thật hoành tráng để phát triển mà tự thân nó sẽ phát triển theo sự vận động của nền kinh tế chung của cả nước. Nhiều TP trên thế giới có quy mô còn lớn hơn TP.HCM vậy hãy đầu tư học hỏi cách quản lý đô thị lớn hơn là lập thêm thành phố trực thuộc" - Một chuyên gia bày tỏ quan điểm.
