Nhiều người cho rằng sử dụng thuốc lá điện tử sẽ không ảnh hưởng sức khỏe, “cai” được thuốc lá truyền thống và “ngầu”, “chất”. Thực hư ra sao?
Ngoài việc rao bán công khai ngoài thực tế, mạng xã hội đã “tiếp tay” cho việc quảng bá, mua bán thuốc lá điện tử (TLĐT) khiến thị trường này thêm phần bát nháo, phức tạp. Nhiều nhóm trên Facebook còn quay clip, quảng cáo từng loại sản phẩm để mời chào khách hàng.
Các cô gái liên tục rít, nhả khói tại quán cà phê trên đường Phạm Ngũ Lão (Q.1) - ẢNH: BÍCH NGÂN[/caption]
Nở rộ các hội, nhóm bán thuốc lá điện tử
Theo ghi nhận của PV Thanh Niên, có hàng chục nhóm chuyên bán TLĐT trên mạng xã hội. Trên trang “Thuốc lá xanh - chuyên thuốc lá Shisha điện tử Vape” quảng cáo: “Chào mọi người, hôm nay tụi mình sẽ giới thiệu cho mọi người dòng tinh dầu mới, giá rẻ nhưng... chất lượng cao. Giá 180.000 đồng/30 ml tinh dầu. Dòng tinh dầu này đặc biệt vì chỉ cho ra mùi đơn. Muốn ngon hơn, loại này có thể pha các loại khác vào với nhau. Các bạn muốn độ nicotine cỡ nào cũng có luôn”.
Tháng 9.2020, Đội quản lý thị trường số 7, thuộc Cục Quản lý thị trường TP.HCM kiểm tra đột xuất 1 căn hộ tại chung cư S. (Q.7, TP.HCM). Qua kiểm tra, lực lượng chức năng thu giữ hàng trăm máy TLĐT và nhiều thùng mỹ phẩm không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ, trong đó có nhiều hàng hóa đã hết hạn sử dụng. Ngay sau đó, đơn vị này đã lập biên bản xử lý vi phạm, đồng thời tạm giữ toàn bộ số TLĐT nói trên để xử lý theo quy định.
Hai nam thanh niên liên tục quay các clip giới thiệu về các loại tinh dầu, các loại TLĐT để cung cấp cho khách hàng, sau đó đăng lên trang quảng bá TLĐT nói trên. “Mùi dưa hấu, mùi bạc hà, mùi xoài, mùi mật ong… mỗi mùi đều có đặc trưng riêng. Để sở hữu chỉ cần “A lô là có liền”; hoặc để lại các bình luận, sẽ có người nhắn tin liên hệ”, 2 nam thanh niên vừa quảng cáo, vừa hút nhả khói liên tục, nhằm “làm ví dụ” cho người xem clip.
Trang TLĐT này còn khẳng định: “Khách nhà em cứ bình luận liền tay, em sẽ phục vụ, giới thiệu mẫu xịn... “chất chơi” cho cả nhà. Khách mua hàng bên em luôn nhận được sản phẩm và dịch vụ tốt nhất. Nhân đây cũng xin chia sẻ với cả nhà xíu xíu. Khách tỉnh bên em đều phải cọc 20.000 đồng. Phí đó chẳng đáng là bao. Chỉ muốn khách có trách nhiệm với đơn hàng mình đặt mua. Chứ 20.000 đồng mà quỵt không giao thì... mang tiếng quá!”.
[caption id="attachment_62744" align="aligncenter" width="660"]
“Cai thuốc cũng như không”
Theo tìm hiểu của PV Thanh Niên, vì được gắn mác “dùng để cai thuốc lá” nên nhiều người đã không ngần ngại mua TLĐT về sử dụng. Với lứa tuổi thanh thiếu niên, hầu hết lý do dùng TLĐT là để tỏ ra “sành điệu”, cho “bằng bạn, bằng bè”.
Khó phát hiện, xử lý ?
Một cán bộ thuộc Cục Quản lý thị trường TP.HCM cho biết TLĐT chưa được phép nhập khẩu vào VN, nên những cửa hàng bán TLĐT là sai hoàn toàn. Tuy nhiên, việc xử lý gặp nhiều khó khăn, vì người bán thường rao bán trực tuyến qua mạng xã hội. Trong khi đó, nơi cất giấu lại ở các căn hộ chung cư, nên rất khó truy tìm kho chứa. Việc phát hiện thường nhờ tin báo từ người dân. “Mặt hàng này là hàng nhập lậu, chỉ bán chui thôi. Chúng tôi đã bắt được một số vụ mua bán trái phép TLĐT. Chủ hàng bị xử phạt hành chính; số tang vật không đủ tiêu chuẩn để tiêu thụ ngoài thị trường nên đều bị tiêu hủy”, vị cán bộ này thông tin.
Nói về lý do tìm đến TLĐT, anh Đ. (22 tuổi, ngụ Q.Bình Thạnh, TP.HCM) cho biết khi thấy nhóm bạn chơi chung hút TLĐT, anh xin hút thử. Sau vài lần, Đ. cũng mua một máy TLĐT để “hòa hợp” với bạn bè. “Hút TLĐT không để lại mùi và có thể hút trong phòng; có thể đổi nhiều vị khác nhau... Đó là những lý do khiến tôi bỏ thuốc lá truyền thống, chuyển qua hút TLĐT và bị nghiện”, anh Đ. nói.
Còn ông L. (45 tuổi, ngụ Q.Tân Bình) cho biết do được bạn bè giới thiệu “hút TLĐT sẽ bỏ được thuốc hút truyền thống” nên mua về sử dụng. Sau khoảng 6 tháng sử dụng TLĐT, ông L. bỏ thuốc lá nhưng lại... nghiện TLĐT. Ông L. nhìn nhận việc sử dụng loại nào cũng ảnh hưởng đến sức khỏe và chia sẻ: “Khói của TLĐT nhiều nên gây khó chịu cho người xung quanh”.
Th. (26 tuổi, ngụ Q.3) chia sẻ bản thân trước đó nghiện thuốc lá nhiều năm, và cũng chưa sử dụng TLĐT bao giờ. Khi thấy trên mạng quảng cáo dùng TLĐT có thể bỏ được thuốc lá nên Th. mày mò tìm hiểu. “Vì muốn cai nghiện thuốc lá, tôi mon men vào YouTube tìm hiểu và cuối cùng đặt mua TLĐT qua mạng xã hội Facebook về sử dụng. Thế nhưng giờ thay vì nghiện thuốc lá, tôi lại chuyển sang... nghiện TLĐT, thành thử việc cai thuốc cũng như không!”, Th. đúc kết.
Đánh vào tâm lý “ngầu”, “chất”
Trong khi đó, theo GS-TS Nguyễn Thị Ngọc Dung, Chủ tịch Hội Y học TP.HCM, đến bây giờ nhiều người vẫn nghĩ TLĐT không hại và có thể dùng để cai nghiện thuốc lá. Nhưng GS Dung khẳng định TLĐT rất có hại, không chỉ hại về sức khỏe mà còn hại cả về tiền bạc, hại đến thế hệ tương lai của đất nước. Quan điểm của Hội Y học TP.HCM là không cần mất thời gian nghiên cứu để chứng minh tác hại của TLĐT mà dựa vào nghiên cứu của các nước là cấm TLĐT ngay từ ban đầu, không cho nhập TLĐT. Cấm phải thuyết phục chứ không phải không quản lý được thì cấm TLĐT.
TS tâm lý học Đào Lê Hòa An, Ủy viên Ban Chấp hành T.Ư Hội Tâm lý học xã hội VN, cho biết việc người dân, đặc biệt là giới trẻ tìm đến TLĐT gây ra những phản ứng về mặt cơ thể và cả phản ứng về mặt tâm lý. Trước hết là cảm giác “an toàn” khi các nhà quảng cáo đánh tráo khái niệm TLĐT... không phải thuốc lá, vì vậy sẽ không độc hại bằng thuốc lá. Như vậy, người sử dụng vừa có thể thỏa mãn cơn ghiền, vừa có cảm giác yên tâm rằng sản phẩm này không ảnh hưởng tiêu cực đến cơ thể.
Tiếp đến là nhu cầu chứng tỏ bản thân, bắt kịp xu thế. Một trong những đặc điểm tâm lý quan trọng của lứa tuổi cấp 2, cấp 3 là bắt chước những hình mẫu lý tưởng và khả năng lây lan những trào lưu. Nếu các em bắt gặp hình ảnh một diễn viên hay thần tượng của mình sử dụng TLĐT, các em cũng muốn trải nghiệm để có cảm giác gần hơn với họ. Hoặc nếu thấy bạn bè truyền miệng nhau, thậm chí là nói khích về việc sử dụng thiết bị này, các em cũng không ngần ngại trải nghiệm để “bằng bạn, bằng bè”.
Theo TS Đào Lê Hòa An, với tốc độ thông tin nhanh chóng như hiện nay, rất ít người trẻ chịu đào sâu tìm hiểu về những hậu quả mà TLĐT mang lại. Khi bắt gặp những quảng cáo minh chứng sự an toàn, hình ảnh nhả những làn khói trông có vẻ “ngầu, chất” và thậm chí còn có mùi thơm; khi nhận thức về vấn đề không chuẩn xác và rõ ràng sẽ dẫn đến hành vi có phần sai lệch và từ đó mang lại những hậu quả khôn lường. “Do đó, trước khi thử một sản phẩm mới, mỗi bạn trẻ phải đọc ít nhất 2 - 3 bài phân tích từ những cơ quan đánh giá độc lập (báo chí, truyền hình hoặc các nghiên cứu khoa học) để có nhận định khách quan và phù hợp nhất”, TS Đào Lê Hòa An nói.
(còn tiếp)
