Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng đối với Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam (Eximbank).
Theo đó, Ngân hàng Nhà nước đã thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về hoạt động kinh doanh vàng, thanh tra việc chấp hành quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền, thanh tra việc chấp hành các quy định pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hóa đơn, chứng từ; về kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế.
Kết luận nêu Eximbank cơ bản chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, kinh doanh mua, bán vàng miếng theo giấy phép do Ngân hàng Nhà nước cấp, thực hiện chế độ thông tin báo cáo số liệu mua, bán vàng miếng, báo cáo trạng thái vàng cơ bản theo quy định; thực hiện niêm yết giá mua bán vàng; cơ bản chấp hành quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền; thực hiện lập chứng từ, hóa đơn và kê khai thuế cơ bản theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, đơn vị này còn vi phạm trong việc chấp hành chính sách pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng.
Ngân hàng Nhà nước chỉ ra nhiều vi phạm trong hoạt động kinh doanh vàng tại Eximbank (Ảnh minh họa).
Cụ thể, kết quả kiểm tra cho thấy, nhân viên Eximbank rút ngắn thao tác trong việc kiểm đếm và giao vàng, nhận vàng và rút ngắn thao tác kiểm đếm, thu - chi tiền VND với khách hàng, chênh lệch VND từ các giao dịch mua bán vàng trong cùng ngày khách hàng nộp/rút tiền mặt từ tài khoản thanh toán VND của khách hàng, tạo điều kiện cho khách hàng thực hiện giao dịch mua, giao dịch bán với cùng số lượng vàng miếng trong cùng một thời điểm với thực tế khách hàng.
Nhân viên giao dịch của Eximbank không cần giao nhận vàng và tiền (chỉ ký chứng từ nhận vàng và tiền), chỉ thực hiện giao dịch tiền của phần chênh lệch giá vàng nhằm mục đích sinh lời.
Hoạt động này làm tăng doanh số mua bán vàng miếng của Eximbank. Theo đó, 3 khách hàng chiếm 15% doanh số mua bán vàng miếng của Eximbank trong thời kỳ 3 khách hàng thực hiện giao dịch mua, bán liên tục cùng số lượng trong cùng một thời điểm với Eximbank, không phản ánh đúng bản chất doanh số mua, bán vàng miếng của Eximbank.
Về việc chấp hành quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền của Eximbank, kết luận cho thấy Eximbank vi phạm về không báo cáo một số giao dịch mua, bán vàng có giá trị lớn phải báo cáo theo quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền.
Với việc chấp hành các quy định pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hóa đơn, chứng từ; về kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế, Eximbank vi phạm về không lập hóa đơn theo quy định khi bán vàng miếng cho khách hàng đối với một số giao dịch, vi phạm lập hóa đơn bán hàng không đúng thời điểm theo quy định đối với một số hóa đơn.
Kết luận chỉ ra nguyên nhân dẫn đến vi phạm là công tác chỉ đạo, điều hành của Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, Ban điều hành Eximbank trong thời kỳ thanh tra thực hiện chưa nghiêm túc quy định của pháp luật đối với hoạt động kinh doanh vàng, còn để xảy ra các vi phạm, thiếu sót nêu tại kết luận thanh tra.
Ngoài ra, một số cá nhân/bộ phận có liên quan tại các đơn vị/chi nhánh thuộc Eximbank qua từng thời kỳ chưa nghiêm túc tuân thủ các quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng.
Cơ quan thanh tra yêu cầu Eximbank chấm dứt ngay các hành vi vi phạm hành chính về hoạt động phòng, hống rửa tiền; nghiêm túc chấp hành các quy định liên quan đến hoạt động phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hàng loạt; đồng thời kịp thời khắc phục, chỉnh sửa vi phạm nêu tại kết luận thanh tra.
Đơn vị này cũng yêu cầu Eximbank chấm dứt hoạt động mua, bán giao dịch mua, giao dịch bán với cùng số lượng vàng miếng trong cùng một thời điểm với thực tế khách hàng và nhân viên giao dịch của Eximbank không cần giao nhận vàng và tiền (chỉ ký chứng từ nhận vàng và tiền), chỉ thực hiện giao dịch tiền của phần chênh lệch giá vàng qua đó phản ánh đúng bản chất doanh số mua, bán vàng miếng của Eximbank.
Đồng thời, Eximbank phải kiểm điểm tổ chức, cá nhân vi phạm quy định của ngân hàng trong việc rút ngắn thao tác trong việc kiểm đếm và giao vàng, nhận vàng và rút ngắn thao tác kiểm đếm, thu - chi tiền VND với khách hàng.
Vi phạm về thương mại điện tử, mua bán vàng
Cũng theo thông báo Kết luận thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với Công ty Cổ phần Tập đoàn Vàng bạc Đá quý DOJI (DOJI), bên cạnh một số nội dung tuân thủ, doanh nghiệp này còn tồn tại vi phạm và thiếu sót trong công tác quản lý, kê khai, phòng chống rửa tiền cũng như vận hành các nền tảng thương mại điện tử liên quan đến vàng.
Theo cơ quan thanh tra, về cơ bản, DOJI đã thực hiện các quy định pháp lý như cấp phép kinh doanh, công bố thông tin, niêm yết giá và báo cáo số liệu mua - bán vàng miếng đầy đủ. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng triển khai các bước liên quan đến phòng, chống rửa tiền, ghi sổ kế toán, lập chứng từ và khai báo thuế theo đúng quy định.
Tuy nhiên, đoàn thanh tra cũng chỉ ra hàng loạt vi phạm, thiếu sót nghiêm trọng ở nhiều nhóm nội dung.
Về hoạt động kinh doanh vàng, DOJI có hành vi bán vàng với giá cao hơn giá niêm yết; thực hiện một số giao dịch vàng miếng, vàng nguyên liệu khi chưa có giấy phép hoặc chưa đăng ký với cơ quan có thẩm quyền.
Công ty đã triển khai hoạt động vay vốn bằng vàng của người dân và giữ hộ vàng miếng thông qua ứng dụng EGOLD mà chưa được cấp phép. Ứng dụng EGOLD và các website thương mại điện tử như trangsuc.doji.vn, egold.doji.vn cũng chưa được xác nhận đăng ký hoạt động theo quy định.
Về thương mại điện tử và công nghệ số, công ty chưa đăng ký các nền tảng thương mại điện tử với cơ quan quản lý Nhà nước, chưa có đề nghị thẩm định và cấp phép đối với việc kinh doanh vàng trên nền tảng số. DOJI cũng chưa thông báo khi có thay đổi thông tin liên quan đến website bán hàng.
Về phòng chống rửa tiền, DOJI chưa ban hành đầy đủ quy trình nội bộ; chưa báo cáo một số giao dịch có giá trị lớn; không cập nhật định kỳ thông tin khách hàng; chưa thực hiện đánh giá rủi ro rửa tiền đối với khách hàng có yếu tố nước ngoài hoặc có ảnh hưởng chính trị.
Về chế độ kế toán, hóa đơn và thuế, công ty chưa lập hóa đơn khi hoàn trả vàng vay cho khách hàng; chưa khai báo và nộp thuế đối với một số khoản thu nhập từ cho vay; không ghi nhận thu nhập từ hoàn trả vàng vào báo cáo thuế thu nhập doanh nghiệp. Công ty cũng vi phạm quy định về hạch toán tổng chi phí lãi vay được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp.
Một số cá nhân bán vàng nguyên liệu cho DOJI với khối lượng lớn nhưng không xuất hóa đơn, không kê khai nộp thuế. Kết luận thanh tra ghi nhận có hiện tượng các cá nhân sử dụng danh nghĩa hộ kinh doanh để thực hiện giao dịch.
Kết luận thanh tra cũng cho biết một số cá nhân đã bán vàng nguyên liệu cho DOJI với khối lượng lớn nhưng không xuất hóa đơn, không kê khai nộp thuế. Theo NHNN, có dấu hiệu các cá nhân lợi dụng danh nghĩa hộ kinh doanh có thể nhằm mục đích che giấu nguồn gốc đối với vàng nguyên liệu, gây bất ổn thị trường.
Ngoài ra, DOJI còn bị ghi nhận có dấu hiệu cung cấp thông tin gây nhầm lẫn về doanh nghiệp và hàng hóa nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác.
Nguyên nhân dẫn đến các vi phạm nêu trên, theo NHNN, một phần xuất phát từ việc lãnh đạo và nhân viên Công ty DOJI chưa chấp hành nghiêm các quy định pháp luật về kinh doanh vàng. Ngoài ra, những bất cập, thiếu thống nhất và chưa rõ ràng trong quy định tại Nghị định 24/2012/NĐ-CP cũng được chỉ ra là yếu tố góp phần dẫn đến vi phạm.
Ngay sau khi kết thúc thanh tra trực tiếp, Thanh tra NHNN đã báo cáo một số vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật phát hiện trong quá trình thanh tra hoạt động kinh doanh vàng tại DOJI. Thống đốc NHNN đã phê duyệt và ban hành văn bản chuyển thông tin sang Bộ Công an để xác minh, điều tra và xử lý theo quy định.
Với các hành vi vi phạm trong thời kỳ bị thanh tra, DOJI đã bị xử phạt hành chính tổng cộng 1,365 tỷ đồng. NHNN cũng yêu cầu doanh nghiệp khẩn trương khắc phục các vi phạm, chấn chỉnh hoạt động kinh doanh và tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật liên quan đến báo cáo, niêm yết giá, phòng chống rửa tiền, thương mại điện tử và chế độ kế toán, thuế.
