Tập 9 chương trình Bách nghệ kỳ thú đã lên sóng lúc 19h30 thứ 6 vừa qua trên kênh HTV7. Tuần này, MC Hồng Phúc sẽ là người làm nhiệm vụ kết nối, dẫn dắt và đưa khách mời là diễn viên Huỳnh Hồng Loan tham gia hành trình tìm hiểu làng nghề làm lồng đèn truyền thống tại Quận 11, TP.HCM.
Cách đây hơn 50 năm, theo chân di cư của những nghệ nhân làm lồng đèn ở Bác Cổ, tỉnh Nam Định, nghề làm lồng đèn giấy kiếng đã đến với mảnh đất phía Nam và trải qua nhiều thế hệ với người dân xóm Phú Bình. Đèn lồng Phú Bình nổi tiếng với giấy căng bóng, khung đèn uốn lượn tinh xảo, màu sắc tươi thắm và hoa văn trang trí mềm mại. Mỗi chiếc đèn lồng đều được chế tác bằng tay, từ việc chẻ tre, kết kẽm, tạo hình, dán giấy cho đến việc vẽ hoa văn trang trí.
Mỗi dịp trung thu, xóm Phú Bình cung cấp khoảng 4000 chiếc lồng đèn ra thị trường. Với những chiếc đèn lồng tinh xảo, đẹp mắt được chế tác thủ công bởi những đôi tay khéo léo cùng niềm đam mê cháy bỏng của những người thợ tại xóm lồng đèn Phú Bình, quận 11, TP.HCM dường như đã khiến nơi đây không còn chỉ là nơi sản xuất và kinh doanh đơn thuần mà còn là nơi gìn giữ, truyền bá những giá trị văn hóa truyền thống của người Việt.
Đến đây, MC Hồng Phúc và diễn viên Huỳnh Hồng Loan vô cùng háo hức khi được dịp khám phá và trải nghiệm các công đoạn để tạo ra một chiếc lồng đèn thủ công thành phẩm qua sự hướng dẫn nhiệt tình của người thợ làm nghề. Ghé thăm cơ sở làm lồng đèn Trọng Bình Cổ Đăng, hai nghệ sĩ gặp gỡ anh Nguyễn Trọng Bình, một nghệ nhân tại làng nghề.
Là truyền nhân đời thứ 3 làm lồng đèn tại Phú Bình, anh Nguyễn Trọng Bình cho biết, từ đời ông bà dời vào đây lập nghiệp thì nghề này đã làm được khoảng hơn 70 năm. Riêng anh đã có hơn 30 năm làm nghề. Từ khi mới 12-13 tuổi, anh học từ cha mẹ, cứ tự nhiên người làm nghề đời trước truyền cho đời sau và được lưu giữ cho đến tận ngày nay. “Ngày xưa làm vui lắm, cả xóm thức đêm, tới tận 2-3 giờ cùng nhau làm lồng đèn, không khí như họp chợ là bình thường. Người ta tới lấy hàng cũng xuyên đêm, xe chạy ra chạy vô rất vui”, anh Trọng Bình kể.
Với nam nghệ nhân, làm lồng đèn giấy kiếng thủ công là đam mê và cũng là điều mà anh đã theo đuổi từ nhỏ nên nếu chỉ nói đến chuyện tiền bạc, vật chất thì không đủ để đáp ứng thu nhập. Anh Trọng Bình nói: “Làm lồng đèn thủ công rất cực, phải làm từng chi tiết, từng công đoạn rồi ráp lại với nhau không dễ dàng. Thậm chí, có nhiều mô hình lồng đèn quá to mà nhà nhỏ quá không làm được, tôi phải thức trắng đêm làm lồng đèn ở ngoài đường”.
Bên cạnh đó, vào những năm 1990-1995, lồng đèn điện tử mới xuất hiện và rất được các bạn nhỏ thời đó thích thú nên việc tiêu thụ lồng đèn truyền thống trở nên khó khăn khiến anh Trọng Bình phải bỏ nghề mất 8 năm. Anh kể, thời điểm đó sản phẩm làm ra ít nhất là 5000 lồng đèn nhưng bán chưa được một nửa, không hoàn được vốn nên phải bỏ nghề. Về sau, vì yêu nghề nên nam nghệ nhân quyết định quay lại nghề gia truyền. Sau khi tìm hiểu nhiều hơn về thị trường, nâng cấp sản phẩm lên để “chạy đua” với lồng đèn điện tử, anh trọng Bình tự hào vì tới thời điểm này anh đã thành công với quyết định ngày trước.
Trò chuyện cùng Hồng Phúc và Huỳnh Hồng Loan, nam nghệ nhân không giấu được niềm vui vì các con dù còn nhỏ nhưng đã rất thích thú với nghề truyền thống gia đình. Anh khoe con gái 10 tuổi đã biết vẽ các họa tiết trang trí đơn giản trên lồng đèn. Câu chuyện thăng trầm trong việc gìn giữ và phát triển nghề làm lồng đèn truyền thống của anh Nguyễn Trọng Bình khiến hai nghệ sĩ xúc động.
Bên cạnh công việc làm lồng đèn truyền thống, anh Trọng Bình còn được biết đến là một nghệ nhân tâm huyết phục dựng thành công nhiều sản phẩm lồng đèn cổ xưa của nước nhà. Anh kể: “Cũng vào thời điểm cận tết Trung thu này, nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Bách đi tìm những người biết làm lồng đèn, yêu nghề và thích tìm những đồ xưa để tái phục dựng lại. Chú ấy đi ngang qua và thấy nhà tôi làm lồng đèn nên đưa ra yêu cầu và đặt làm những con thỏ, con cá và con bướm năm 1975. Chú ngồi tại chỗ nhìn tôi làm, làm ra khung thành phẩm chú thấy ‘ưng quá’ thì tôi mới dán giấy kiếng. Khi thấy thành phẩm cuối cùng thì chú rất thích và vui mừng vì sau 8 năm chú đã tìm được những gì mình muốn”.
Anh Trọng Bình cho biết, nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Bách là người khó tính, làm sai là phải làm lại vì vậy 1 năm anh chỉ phục dựng được 1 sản phẩm lồng đèn cổ. Với sự tâm huyết và niềm tin yêu với nghề truyền thống, cùng sự góp ý, chỉ bảo của nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Bách nên đã làm được một số sản phẩm tiêu biểu như: Thỏ, cá, bướm, cá hóa long,... và sắp tới đây là lồng đèn trái đào, trái lựu.
MC Hồng Phúc bày tỏ sự khâm phục với tình yêu của nghệ nhân Nguyễn Trọng Bình với nghề truyền thống. Sau khi tìm hiểu các công đoạn, Huỳnh Hồng Loan cũng bắt tay vào vẽ trang trí các họa tiết trên lồng đèn con cá, con ong với sự hướng dẫn của anh Trọng Bình. Dẫu lần đầu học nghề nhưng sự chăm chú và tinh tế của nữ diễn viên đã nhận được nhiều lời khen từ nghệ nhân.
Đón xem chương trình Bách Nghệ Kỳ Thú vào lúc 19h30 Thứ 6 hàng tuần trên kênh HTV7. Chương trình do Công ty Truyền thông Bee phối hợp với Đài truyền hình TP.HCM thực hiện, với sự đồng hành của thương hiệu Sakos - Nhà sản xuất vali, balo, túi xách cao cấp chất lượng quốc tế.
