Quy hoạch xây dựng đang đi theo “quy trình ngược”

Theo quan điểm của ông, hạn chế lớn nhất trong công tác quy hoạch xây dựng hiện nay là gì?

Có thể coi quy hoạch như chiếc la bàn, tấm bản đồ của người đi biển. Không có quy hoạch chẳng khác nào người mù bị lạc giữa trùng khơi và mất phương hướng. Hậu quả là dẫn đến sự phát triển vô tổ chức, lệch lạc, thiếu đồng bộ, cản trở lẫn nhau và phá vỡ tổng thể chung, gây tốn kém, lãng phí cả về tiền của và thời gian.

Trong thời gian vừa qua, công tác quy hoạch xây dựng đã cơ bản làm tốt được vai trò định hướng phát triển, là công cụ để quản lý nhưng mối quan hệ giữa các loại quy hoạch, tức là giữa quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết, giữa quy hoạch xây dựng với quy hoạch đất đai, quy hoạch xây dựng với quy hoạch kinh tế lại đang có “vấn đề” và đây chính là bất cập.

Bên cạnh đó, quy hoạch phải có tầm nhìn dài hạn, hay nói cách khác, quy hoạch là khoa học dự báo. Trong những năm vừa qua có những giai đoạn dự báo chưa chuẩn xác, vì thế mà chất lượng quy hoạch còn có những tồn tại. Hệ thống quy hoạch còn bất cập, chồng chéo.

Bất cập tiếp theo đó là mối quan hệ giữa quy hoạch và kế hoạch. Ở đây còn có sự chưa thống nhất. Chẳng hạn như Hà Nội quy hoạch 30 năm nhưng thậm chí chưa có sự gắn kết giữa quy hoạch phát triển không gian với kết cấu hạ tầng, đặc biệt là quy hoạch mạng lưới giao thông. Các nhà đầu tư hiện nay chỉ tập trung vào dự án của mình còn phần ngoài dự án thì do nhà nước làm bằng ngân sách và chỉ xác định trọng điểm là chính, nên dẫn tới nhiều bất cập.

Có ý kiến cho rằng, hiện công tác quy hoạch của Việt Nam đang đi theo “quy trình ngược”, ông có thể nói gì về các ý kiến này?

Đúng là hiện quy hoạch của chúng ta đang đi theo “quy trình ngược”. Lẽ ra quy hoạch kinh tế- xã hội đi trước sau đó mới đến quy hoạch không gian. Nhưng chúng ta làm quy hoạch không gian trước, nhà quy hoạch thỏa sức tưởng tượng ra nơi đó sẽ là khu công nghiệp, trung tâm tài chính hiện đại, khu đại học. Nhưng khi triển khai thực tế, những vùng quy hoạch đó không hấp dẫn nhà đầu tư, không có khả năng sinh lời, kêu gọi mãi mà không ai đến, còn người dân bị rơi vào “bẫy quy hoạch”. Hậu quả, họ phải chờ đợi mòn mỏi năm này qua năm khác.

Bên cạnh đó, khả năng dự báo của các nhà quy hoạch chúng ta hiện nay không cao. Vì thế mới có chuyện mỗi khi có sự cố về ô nhiễm người dân cứ phản ứng cơ quan quản lý lại thanh minh rằng không lường hết được, đổ thừa cho thiếu năng lực. Người làm quy hoạch phải tính đến tất cả rủi ro xảy ra để có các phương án triệt tiêu và giảm thiểu đến mức nhỏ nhất, phải dự tính được diễn tiến dự án sau 15-20 năm, thậm chí xa hơn nữa.

Khu đô thị kiểu mẫu Linh Đàm (Hà Nội) bị “băm nát” do thiếu sự kiểm tra, giám sát kịp thời. Ảnh: S.T.

Như vậy, việc xung đột trong quá trình quy hoạch là do quyền lợi của người dân không được đảm bảo, hay năng lực của chính quyền còn hạn chế khi làm công tác quy hoạch? Phải chăng công tác quy hoạch hiện đang thiếu cả tâm, tầm và cả tiền, thưa ông?

Thực tế này diễn ra có nguyên nhân từ cả hai phía, nhưng chủ yếu từ chính quyền. Đó là việc có khá nhiều đồ án quy hoạch lấy được, bất chấp quyền lợi của người dân.

Công tác quy hoạch xây dựng hiện nay đang thiếu cả ba yếu tố: tâm, tầm và tiền. Từ thiếu tâm, thiếu tầm dẫn đến phá nát quy hoạch, từ thiếu tiền dẫn đến nhiều vấn đề hệ trọng không tham vấn đầy đủ được ý kiến của các chuyên gia đầu ngành trong và ngoài nước. Vậy nên với công tác quy hoạch, điều quan trọng nhất của công tác quy hoạch xây dựng là phải công khai, minh bạch.

Bên cạnh đó, cần phải xác định giữa quy hoạch và tổ chức thực hiện quy hoạch. Có một vấn đề gây bức xúc hiện nay đó là điều chỉnh quy hoạch cục bộ còn hạn chế. Theo đó, Chính phủ cho phép có điều chỉnh quy hoạch, tức là có điều chỉnh định kỳ 5 năm, 10 năm… Điều chỉnh quy hoạch có quy trình nhưng các dự án điều chỉnh đã không thực hiện “đúng quy trình” khi việc điều chỉnh này chỉ đáp ứng mục đích của nhà đầu tư mà chưa tham vấn ý kiến của các nhà chuyên môn và người dân chịu tác động

Có thể thấy rằng, vấn đề bức xúc nhất hiện nay tại các thành phố lớn chính là quy hoạch các khu đô thị đang trong tình trạng manh mún, chắp vá, không quan tâm đến lợi ích của người dân. Vậy theo ông, cần làm gì để cải thiện tình trạng này?

Mỗi khu đô thị đều có diện mạo riêng, nếu phá vỡ cục bộ những khu nhỏ lẻ sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ diện mạo của khu đô thị. Các khu đô thị do chủ đầu tư quản lý có tình trạng thỏa thuận để chủ nhà cơi nới, phá vỡ quy hoạch. Đây là lỗi của chủ đầu tư và cũng là tồn tại trong quản lý cấp phép đầu tư xây dựng. Vậy nên, cần phải xác định phân công, phân cấp quản lý giám sát, gắn trách nhiệm rõ ràng đến các lực lượng, các bên, có chế tài phạt nặng hơn với các sai phạm, có như vậy mới mong hạn chế được tình hình.

Xin cảm ơn ông!