"MA TRẬN" NHÓM TPCN BỔ SUNG NỘI TIẾT TỐ NỮ: BÁN MUA TRÀN LAN, QUẢNG CÁO QUÁ MỨC

Thực phẩm chức năng (TPCN) đã không còn là một khái niệm xa lạ trong xã hội hiện đại. Khi điều kiện kinh tế phát triển, nhu cầu chăm sóc sức khỏe của con người cũng gia tăng. Ngày càng có nhiều người tìm đến với các sản phẩm TPCN để bổ sung các dưỡng chất tăng cường sức khỏe. Tuy nhiên, bên cạnh đó, không ít người vẫn còn nhầm tưởng TPCN là thuốc và có tác dụng như thuốc chữa bệnh, mặc các khuyến cáo liên quan mà cơ quan quản lý nhà nước đã ban hành.  Vượt qua cái tên "thực phẩm", nhiều người đang tìm đến TPCN với mong muốn chữa được bệnh, thậm chí là bệnh nan y càng khiến các sản phẩm này nở rộ, mọc lên như nấm.  Theo thống kê, tại Việt Nam có hơn 21% dân số đang sử dụng TPCN, tương đương hơn 20 triệu người ở khắp 63 tỉnh thành. Thị trường khổng lồ này là mảnh đất màu mỡ cho các đơn vị sản xuất TPCN, chính vì vậy không ít đơn vị đã không từ các "thủ đoạn" để quảng cáo, tâng bốc các công dụng của TPCN, cố tình "đánh lận con đen" để người tiêu dùng hiểu lầm.  Để tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề này, trên tinh thần nghiên cứu, chúng tôi khởi đăng tuyến bài: Thị trường thực phẩm chức năng: Phức tạp như "ma trận".  Xin mời quý độc giả đón đọc Kỳ 7: “Ma trận” nhóm TPCN bổ sung nội tiết tố nữ: Bán mua tràn lan, quảng cáo quá mức

Trong các nhóm TPCN trên thị trường hiện nay, TPCN thiên về làm đẹp, duy trì tuổi xuân đặc biệt được chị em phụ nữ quan tâm. Nắm được tâm lý này, hàng loạt sản phẩm TPCN được tung ra thị trường với những lời giới thiệu đầy hấp dẫn như “bổ sung estrogen, giúp kéo dài tuổi xuân”, “đánh thức tuổi xuân”, “sống lại nét đẹp tuổi xuân”, “gìn giữ nét xuân” hay “làm chậm thời kỳ tiền mãn kinh, mãn kinh”… chưa kể còn giúp đẹp da, dưỡng tóc...

Để đảm bảo sản phẩm có hiệu quả, các đơn vị bán hàng không quên đưa ra lời khuyên rằng nên sử dụng sản phẩm điều độ, liên tục ít nhất trong khoảng vài ba tháng thì mới thấy kết quả. Có thể kể đến các sản phẩm như viên uống Bảo Xuân, Sắc Ngọc Khang, Tố Nữ Nhất Nhất, viên uống Hoa Thiên, Healthy Women, Xuân Tố nữ, Slady, Tố Nữ Hoàng Sơn, Trumiso... cho đến hàng ngoại, như: Angela Gold, DHEA, Lepidium Meyenii... với đủ loại giá từ 100 ngàn đồng đến 2 triệu đồng/hộp ra đời...

Trong các nhóm TPCN trên thị trường hiện nay, TPCN thiên về làm đẹp, duy trì tuổi xuân được quan tâm hàng đầu 

Cụ thể, trích dẫn quảng cáo về viên uống Bảo Xuân, được biết, "sản phẩm được sản xuất trên dây chuyền công nghệ hiện đại của Nam Dược - nhà máy đạt tiêu chuẩn IMS châu Âu và được cấp phép dưới dạng thực phẩm chức năng. Có tác dụng trong việc cân bằng nội tiết tố nữ, thành phần hoàn toàn từ thảo dược tự nhiên; giúp cải thiện các triệu chứng do thiếu hụt hoặc rối loạn nội tiết tố nữ estrogen; phụ nữ bị xuống sắc, bốc hỏa, mất ngủ, vã mồ hôi, suy giảm trí nhớ, tốc khô xơ, dễ rụng, khô âm đạo, giảm ham muốn tình dục, rối loạn kinh nguyệt, khả năng thụ thai kém; giúp hạn chế lão hóa, giảm nếp nhăn trên da, tăng cường tính đàn hồi da, giảm nám, sạm da, tàn nhang, giúp da đẹp mịn màng, sắc mặt hồng hào, tươi trẻ; giúp làm chậm quá trình mãn kinh, kéo dài tuổi xuân phụ nữ. Đặc biết có đến 97% khách hàng hài lòng".

Để tăng sự uy tín, trên một số hình ảnh quảng cáo, Bảo Xuân không quên chèn thêm hình ảnh người mặc trang phục áo blouse trắng, như một phép bảo chứng cho uy tín của sản phẩm (?). Chưa kể, website bán sản phẩm này có hẳng một chuyên mục Dược sĩ tư vấn với các bài tư vấn chi tiết về việc sử dụng sản phẩm Bảo Xuân. Chưa rõ các dược sĩ này là ai, trình độ chuyên môn đến đâu nhưng theo Cục An toàn vệ sinh thực phẩm, quy định hiện hành cấm thầy thuốc và cơ sở y tế sử dụng hình ảnh, uy tín của mình để quảng cáo. Trường hợp quảng cáo bằng hình thức bài viết để nói về một bệnh, một xu hướng nhằm giáo dục truyền thông về chăm sóc sức khỏe có ký tên thầy thuốc có thể được chấp nhận, nhưng nghiêm cấm sử dụng tên, hình ảnh thầy thuốc để tư vấn về bất kỳ sản phẩm cụ thể nào trong bài viết.

Nghị định 158/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo cũng đã quy định không được quảng cáo thực phẩm dưới hình thức các bài viết của bác sỹ, dược sỹ, nhân viên y tế có nội dung mô tả thực phẩm có tác dụng điều trị bệnh; sử dụng hình ảnh, uy tín, thư tín của các đơn vị y tế, nhân viên y tế, thư cảm ơn của bệnh nhân để quảng cáo thực phẩm...

Phó Cục trưởng Cục An toàn vệ sinh thực phẩm Nguyễn Thanh Phong cho biết, kể cả  trường hợp thầy thuốc làm chủ nhiệm đề tài nghiên cứu lâm sàng cho một thực phẩm chức năng cụ thể, nhà sản xuất cũng không được sử dụng hình ảnh, tên tuổi, chức danh, đơn vị bác sĩ công tác và trích dẫn nghiên cứu vào quảng cáo, kể cả quảng cáo trên tờ rơi, tờ gấp và tờ hướng dẫn sử dụng sản phẩm. Trong tờ rơi, tờ gấp, tờ hướng dẫn sử dụng, nếu muốn đưa “yếu tố y khoa” vào, chỉ có thể sử dụng cụm từ “đã được nghiên cứu bởi các nhà khoa học”, không thể trích dẫn kiểu “được nghiên cứu bởi tiến sĩ, bác sĩ, tại bệnh viện...” vì sẽ gây hiểu lầm cho người sử dụng.

Ngoài ra, TS. BS. Phan Bích Nga khuyến cáo: Trên các trang web, trang fanpage, Facebook, Zalo... việc có đưa tên cơ sở y tế là bệnh viện công hoặc tên các bác sĩ có tiếng trong ngành y để quảng cáo bán hàng thì đa số là mạo danh. Người dân muốn được tư vấn online thì cần vào trang web chính thức của các cơ sở y tế để có số điện thoại chính xác, thông tin cụ thể của bác sỹ, tránh bị lừa.

Vậy nhưng, kịch bản quảng cáo sử dụng hình ảnh các y, bác sĩ, giáo sư, chuyên gia… mặc áo blouse trắng vẫn được nhiều nhãn hàng sử dụng như một việc không thể thiếu khi quảng cáo các sản phẩm của mình, tương tự như việc Bảo Xuân đã làm.

Giống như Bảo Xuân, Sắc Ngọc Khang của Công ty Hoa Thiên Phú hiện cũng đang được “lăng xê” là sản phẩm hàng đầu khi khách hàng tìm kiếm từ khóa về “TPCN bổ sung nội tiết tố”.

Thế nhưng, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, người phụ nữ chỉ có thể khỏe, đẹp khi bộ hormone sinh sản - sinh lý trong cơ thể họ được sản xuất đầy đủ, hài hòa với nhau. Bộ nội tiết này gồm nhiều loại như GnRH, FSH, LH, estrogen, progesterone, testosterone… được sản sinh, điều tiết một cách hài hòa kỳ diệu bởi hệ trục não bộ - tuyến yên - buồng trứng. Khi tự ý bổ sung nội tiết tố sẽ khiến cho cơ quan sản sinh bộ hormone tự nhiên của cơ thể là hệ trục não bộ - tuyến yên - buồng trứng bị “ngủ quên” do nhận thức sai lệch về tình trạng “no ảo” các hormone này. Việc bổ sung theo cách ngoại sinh khiến hoạt động của hệ trục yếu dần và tình trạng thiếu hụt nội tiết nội sinh (do cơ thể tự sinh ra) ngày càng trầm trọng.

Theo các chuyên gia, việc dùng thực phẩm chức năng bổ sung nội tiết tố không thể kéo dài được thời kỳ có kinh. Thậm chí, đối với những phụ nữ đã có sẵn những bệnh lý mạn tính như gan, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, tim mạch…, thực phẩm chức năng dạng này có thể làm tăng nặng tình trạng bệnh. Chẳng hạn, nếu đã bị giãn tĩnh mạch, dùng thực phẩm chức năng bổ sung nội tiết tố sẽ làm tăng nguy cơ đông máu, gây thuyên tắc tĩnh mạch chân; hoặc có thể gây tai biến mạch máu não…

Mặt khác, bổ sung nội tiết tố sẽ làm tăng lượng estrogen trong cơ thể. Với những phụ nữ đã có u sợi tuyến vú, nhân xơ tử cung, u tử cung…, việc bổ sung estrogen gây xuất huyết âm đạo và gia tăng nguy cơ ung thư vú, ung thư nội mạc tử cung...

Việc thiếu hay thừa một hormone nào cũng đều để lại những hậu quả lên các cơ quan khác như não, tim, gan, thận,… thậm chí có thể gây ung thư. Vì thế, không nên tự ý dùng thực phẩm chức năng để bổ sung nội tiết tố vì ngay cả các chuyên gia y tế cũng cần phải cân nhắc, xét nghiệm kỹ càng từng trường hợp rồi mới tùy vào cơ thể từng người, tùy từng loại nội tiết rồi mới chỉ định cho phù hợp. Khi xuất hiện các triệu chứng bốc hoả, mệt mỏi ở thời kỳ tiền mãn kinh, mãn kinh cần đi khám ở các bệnh viện chuyên khoa để được hướng dẫn dùng thuốc bổ sung nội tiết tố đúng và hiệu quả.

Theo quảng cáo, sản phẩm Tố Nữ Nhất Nhất được giới thiệu có thành phần từ Kacip fatimah, chiết xuất mầm đậu nành, sữa ong chúa tươi, cao khô thảo dược (tương ứng với các dược liệu đương quy, ích mẫu, thục địa, ngưu tất, xuyên khung, lá trầu không và một số phụ liệu).

Thế nhưng, liệu một sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên 100% như vậy có mang lại được tác dụng tức thì chỉ sau thời gian ngắn sử dụng hay không?

Về các loại thực phẩm chức năng được giới thiệu có bổ sung estrogen thiên nhiên và một số thành phần khác có công dụng hỗ trợ sinh lý nữ, hỗ trợ sản sinh nội tiết tố nữ estrogen, đẹp da… GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng - Chủ tịch Hội Nội tiết sinh sản và vô sinh TP.HCM đã khẳng định, đến nay chưa có đủ số liệu nghiên cứu xác minh estrogen thiên nhiên và các loại vitamin, thảo dược khác giúp phụ nữ tuổi mãn kinh tránh khỏi các triệu chứng cơ năng và dự phòng các bệnh lý nói trên.

"Còn về thuốc, TPCN bổ sung nội tiết tố, được biết, chỉ 35 - 50% phụ nữ ở tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh là có triệu chứng bốc nóng mặt, vã mồ hôi, mất ngủ, bứt rứt khó chịu mới cần điều trị. Tập thể dục, đi bộ, bơi lội và tập yoga đều có thể giúp phụ nữ vượt qua giai đoạn mãn kinh một cách êm ái mà không cần sử dụng thuốc. Tuy nhiên, với các chị mãn kinh sớm (trước 40 tuổi) cần sử dụng thuốc nội tiết vì mãn kinh sớm đưa đến nguy cơ cao bị bệnh tim mạch, loãng xương thay vì các sản phẩm trong 'mê cung' TPCN", GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng cho biết thêm.

Một điều dễ nhận thấy từ những ví dụ trên, hầu như sản phẩm nào cũng quảng cáo có nguồn gốc, thành phần từ thiên nhiên, làm bằng thảo dược, như tinh chất mầm đậu nành, tinh chất nhau thai cừu, chiết xuất từ củ mài đắng, chiết xuất từ cây hoa bia, thảo dược, lô hội, dầu gấc, collagen và một số loại đông dược như nhân sâm, linh chi, xuyên khung, bạch thược, thục địa, đương quy, quy râu, ngưu tất, ích mẫu...

Công dụng chung của những loại thực phẩm chức năng trên thị trường hiện nay thường được quảng cáo rất hấp dẫn như có loại được giới thiệu có thành phần chính là isoflavon “tiền hormone estrogen, giúp tạo nên hình thể đặc trưng của nữ: Ngực nở, eo thon, mông cong, giúp da dẻ mịn màng, đóng vai trò quan trọng trong sinh lý nữ...”.

Đồng thời, phần lớn nhân viên bán hàng đều quả quyết việc bổ sung nội tiết tố nữ ở tuổi trung niên là rất cần thiết và khẳng định là vô hại. Cùng với đó là đính kèm lời giới thiệu những hình ảnh bắt mắt về người phụ nữ có dáng vẻ xinh tươi, da trắng mịn màng, hạnh phúc gia đình viên mãn sau khi sử dụng những loại thuốc này… khiến nhiều chị em tin tưởng, mua dùng mà không lường trước được hệ lụy rằng việc tự bổ sung nội tiết tố nữ từ bên ngoài là việc làm nguy hiểm, có thể sẽ làm cơ thể bị đình trệ hoặc ngừng luôn hoạt động hormone.

Khi PV phỏng vấn một số người tiêu dùng về tính hiệu quả thực tế của những sản phẩm trên, xuất hiện khá nhiều ý kiến trái chiều. Chị Phạm Thu Thủy (Hoàng Mai, Hà Nội) chia sẻ, khi nghe quảng cáo về TPCN, chị chỉ để ý đến những công dụng được giới thiệu một cách "bắt tai" nên mua thử để sử dụng chứ có đọc thành phần cũng không hiểu được vì là kiến thức y khoa. 

Chị Thùy Dung (Hoàn Kiếm, Hà Nội) cho biết, do đang ở trong độ tuổi tiền mãn kinh, cơ thể chị bắt đầu có nhiều dấu hiệu lão hóa, thay vì tìm đến các bác sỹ đúng chuyên môn để thăm khám và tư vấn, chị "cầu cứu" các TPCN vì cho rằng đỡ tốn công đi bệnh viện, đỡ mất tiền vào các khâu xét nghiệm. "Nghe giới thiệu thì TPCN hỗ trợ bổ sung nội tiết rất tốt nên cứ liều dùng với hy vọng không tốt nhiều thì tốt ít, nếu không đỡ thì sẽ đi viện sau".

Trái với những suy nghĩ trên, chị Khánh Chi (Đống Đa, Hà Nội) luôn tìm hiểu và cân nhắc trước khi sử dụng bất cứ một sản phầm nào. Chị bày tỏ quan điểm: "Tôi có đọc được một quảng cáo về viên uống Bảo Xuân là chỉ sau 42 ngày sẽ cải thiện rõ rệt hết các dấu hiệu tuổi tác. Nếu thực sự hiểu quả vậy thì tại sao các chuyên gia, y bác sĩ đầu ngành vẫn khuyến cáo không nên tự ý sử dụng TPCN có công dụng bổ sung nội tiết ? Sự mâu thuẫn này khiến tôi không dám tin vào hiệu quả thực tế của các TPCN trên thị trường hiện nay".

Chị Hoàng Phương (Ba Đình) lại cho biết: "Tôi mua TPCN do bị lôi cuốn bởi những lời quảng cáo về sản phẩm và của người bán sản phẩm. Do mới sử dụng Healthy Women được một thời gian ngắn nên chưa thể khẳng định về tính hiệu quả tuyệt đối của sản phẩm, các dấu hiệu lão hóa cũng có một chút cải thiện nhưng không được đến mức như công dụng "thần thánh" trên quảng cáo".

Ông Nguyễn Văn Dũng (Trưởng phòng cấp đăng ký và chứng nhận, Cục An toàn vệ sinh thực phẩm), trả lời về lo ngại thực phẩm chức năng hỗ trợ “hồi xuân, tăng cường sinh lý nữ, giúp nở ngực, săn da...” đang được quảng cáo khắp nơi liệu có bổ sung hormone nữ, nguy hại cho người dùng nếu sử dụng tùy tiện, ông Dũng cho rằng “về nguyên tắc, các sản phẩm này đều là sản phẩm chiết xuất từ thực vật, không bổ sung hormone”. Thực tế đã có hiện tượng tác dụng sản phẩm quá mức so với mong muốn khiến người sử dụng nghi ngờ sản phẩm có bổ sung tân dược.

Luật sư Đỗ Viết Hải, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Luật Hợp danh Sự thật, cho rằng: “Để không rơi vào bẫy lừa đảo, điều quan trọng là người dân cần nâng cao hiểu biết, cảnh giác trước những lời quảng cáo thổi phồng, lời hứa hão qua mạng. Bên cạnh đó, các cơ sở y tế cần cung cấp, phổ biến thông tin chính thống để khi có nhu cầu, người dân có thể dễ dàng liên lạc. Đối với ngành chức năng, cần tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; đồng thời cần bổ sung, hoàn thiện hành lang pháp lý, không để tình trạng mạo danh tên tuổi bác sĩ, cơ sở y tế diễn ra như hiện nay”.  

CÁCH TỰ NHIÊN ĐỂ CÂN BẰNG NỘI TIẾT

Theo các bác sĩ nội tiết, cân bằng nội tiết tố sẽ mang đến những ảnh hưởng tích cực tới sức khỏe tổng thể và tránh cho cơ thể khỏi một số vấn đề khó chịu như khô da, ngứa ngáy, thay đổi tâm trạng, mệt mỏi.... Tuy nhiên, việc cân bằng nội tiết tố không nhất thiết là phải dùng thuốc mà có thể nhờ đến những thay đổi trong cuộc sống hàng ngày.

Có 3 phương pháp cân bằng nội tiết tố tự nhiên:

Cải thiện lưu thông máu vùng xương chậu

Muốn giữ cho hormone cân bằng thì tuần hoàn vùng chậu là điều cần thiết. Đối với chị em phụ nữ, khi mới bắt đầu hoặc kết thúc chu kỳ kinh nguyệt thường sẽ xuất hiện máu màu nâu sậm và cảm thấy lạnh mỗi khi chạm vào vùng bụng dưới. Thời gian dài, xương chậu rất cần được xoa bóp để cải thiện lưu thông máu, chỉ một việc làm đơn giản như tự massage hay áp vào bụng một ly trà gừng nóng là đã có thể giúp cân bằng nội tiết tố cơ thể trong khoảng thời gian khó chịu này.

Ăn nhiều trứng

Mặc dù nghe có vẻ vô lý nhưng khoa học đã chứng minh, để tối ưu hóa sức khỏe nội tiết tố thì con người nên tiêu thụ ít nhất khoảng 20 đến 30g protein trong mỗi khẩu phần ăn hàng ngày. Trong vô số các loại thực phẩm thì trứng thuộc nhóm có chứa protein cao và rất giàu dinh dưỡng. Do đó, ăn trứng mỗi ngày có thể giúp làm giảm lượng insulin và ghrelin (hormone khiến con người cảm thấy đói) giúp cân bằng nội tiết tố. Đặc biệt, trứng còn giúp tăng cường trao đổi chất và đẩy nhanh quá trình giảm cân nhanh.

Sử dụng đồ ăn hữu cơ

Có rất nhiều yếu tố khiến con người bị mất cân bằng nội tiết tố trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày như thuốc trừ sâu, hormone tăng trưởng có trong thức ăn nhanh, phân bón... Chính vì thế, để giúp cân bằng nội tiết tố thì cách nhanh nhất chính là thay đổi thói quen ăn uống.

Theo đó, thay vì lạm dụng các TPCN thì hãy sử dụng nhiều thực phẩm có chứa chất béo lành mạnh để tạo ra kích thích tố, sản xuất ra hormone và giúp hạn chế sự viêm nhiễm trong cơ thể, thúc đẩy quá trình trao đổi chất, giảm cân và cân bằng nội tiết tố một cách tự nhiên và "lành" nhất, giảm được tối đa các nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe.