TP.HCM lập đề án xây dựng 2 triệu chỗ ở cho người dân TP tăng thêm trong 10 năm tới. Giữa đô thị đất chật người đông, giá nhà đất tăng chóng mặt, chính quyền đưa ra thêm đề án về nhà ở, với người nghèo lại nhen nhóm ước mơ có một chỗ an cư.
Nhưng mơ là một chuyện, hiện thực lại là chuyện hoàn toàn khác! Mừng rồi mơ nhưng cũng lo đấy.
Mừng là vì rồi đây sẽ có hàng triệu căn hộ chuẩn "thu nhập thấp" được xây dựng. Lo là những người nghèo thật sự có được chen chân vào khe cửa hẹp để sở hữu một căn nhà hay không?
Vì sao lo? Thời gian qua, chính quyền các đô thị lớn đang nỗ lực tạo ra nhiều nhà ở xã hội (NƠXH) cho người dân. Một bộ phận người thu nhập thấp vừa qua được tiếp cận chính sách ưu đãi, hỗ trợ mua NƠXH.
Nhưng trên thực tế, không ít căn hộ trong dự án NƠXH lại được nhóm người có tiền đầu cơ, mua đi bán lại. Nhiều người xí phần, chen suất căn hộ rồi chuyển nhượng kiếm lời.
Luật hiện có quy định điều kiện cần và đủ về chuẩn đối tượng được mua NƠXH. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương chịu trách nhiệm xét duyệt, giám sát danh sách người mua nhà. Những quy định tưởng chừng rất chặt nhưng khi làm lại lỏng lẻo. Chưa có cơ chế để chính người dân giám sát chặt từ khâu làm dự án, phê duyệt hồ sơ, quá trình mua bán... Người dân khó biết được danh sách những ai được mua NƠXH. Và liệu trong số những người đã mua nhà có bao nhiêu người "đúng đối tượng"?
Ngay cả những ai được vay các gói chính sách vốn ưu đãi mua NƠXH lâu nay cũng là "ẩn số". Thị trường NƠXH vì vậy đầy méo mó, thậm chí có nơi bị đầu cơ, thao túng. Mục tiêu tạo ra những căn hộ chuẩn "thu nhập thấp", bán đúng đối tượng cần nhà ở bị lệch hướng.
Những lỗ hổng trên chỉ được giải quyết khi toàn bộ những thông tin từ dự án, tiêu chuẩn đối tượng và danh sách người mua nhà được công khai, minh bạch. Nhiều nước có kinh nghiệm phát triển NƠXH như Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore... đã tạo ra cơ chế để việc mua bán diễn ra ngay trên trang web và để các cơ quan quản lý, người dân cùng kiểm soát. Khi đó những đối tượng không đủ chuẩn dễ dàng lộ diện, bị xử phạt, thu hồi nhà để dành suất cho người đúng chuẩn.
Tạo lập nhiều nhà ở cho người dân nghèo là mục tiêu tối thượng về an sinh nhưng mục tiêu đó chỉ đạt được khi những chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước được đến với đúng đối tượng.
Vì vậy, ngoài những chính sách về ưu đãi vay vốn, cơ chế khuyến khích tạo lập nhiều dự án... còn cần cơ chế quản lý, chế tài chặt chẽ đối tượng mua bán, cho thuê, thuê mua NƠXH. Không thể để ai dễ dàng chuộc lợi để kiếm chác từ chính sách dành cho người nghèo. Điều đó cũng quan trọng không kém với việc lập đề án xây dựng 2 triệu chỗ ở cho người dân TP.HCM.
Phải làm gì đó để NƠXH không bị biến thành "sản phẩm đầu tư" như đã diễn ra với bao dự án nhà ở thương mại - cứ mua là có lời, hoặc chưa có căn hộ đã có chào mời mua "suất nội bộ". Phải làm gì đó để những người thu nhập thấp phải là những "khách hàng đầu tiên" của đề án 2 triệu chỗ ở... Rất nhiều việc phải làm, phải rào chắn để hàng triệu chỗ ở mới đến được với người chưa có nhà ở, dân nghèo như mục tiêu của đề án.